مروری بر مفاهیم میراث فرهنگی - مجله مدیریت ناب

میراث فرهنگی منحصربه فرد، غیرقابل جایگزینی و در میان نسل ها از ارزش و احترام برخوردار است. چیزهای کوچک تر ازجمله آثار هنری و دیگر شاهکارهای فرهنگی در موزه ها و گالری های هنری گردآوری می شوند در حالی که بعضی دیگر هم چون بناهای باستانی در مجموع یک میراث فرهنگی شناخته می گردد.

میراث مادی، به نوبه خود، شامل میراث منقول (که به آسانی از جایی به جای دیگر قابل انتقال است) و میراث غیرمنقول (که قابل انتقال به جای دیگری نیستند) می گردد. در گذشته و به ویژه در قوانین ملی کشورها میان میراث منقول و غیرمنقول، تفاوت زیادی وجود داشت و ارزش تاریخی بیش تر به یادمان ها، اشیای عتیقه و کارهای هنری معطوف بود. لیکن در سده های اخیر، اهل فن بر کم رنگ کردن مرز میان میراث منقول و غیرمنقول و یکپارچه سازی تمام وجوه میراث تمایل بیشتری نشان داده اند.

میراث فرهنگی ناملموس (معنوی)

میراث فرهنگی ناملموس به جنبه های غیر فیزیکی یک فرهنگ گفته می گردد و اغلب آداب و رسوم جامعه در یک دوره زمانی را دربر می گیرد به عبارت دیگر میراث معنوی شامل بخشی از فرهنگ ماست که به شکل شفاهی و سینه به سینه به ما به ارث رسیده است ؛ مثل ارزش های اجتماعی، هنرهای نمایشی، هنرهای دستی و سنتی، سنت ها، آداب و رسوم و روش ها، باورهای زیبایی شناسانه و معنوی و دیگر جنبه های کارنمودهای انسانی است. به طور کلی حفظ میراث معنوی دشوارتر از حفظ میراث فرهنگی مادی است.

معنویات بشر به صورت آثار مادی، فرهنگی و تاریخی تجلی می یابد و جنبه ملموس میراث معنوی را ایجاد می کند. میراث فرهنگی، حقیقت فرهنگی هر ملت است و رکن اساسی آن به شمار می رود که در حقیقت همان جوهر یا اصل فرهنگ هر قوم را تشکیل می دهد. توجه به میراث معنوی از این نظر حائز اهمیت است که در مقابل یکسان سازی فرهنگی در دنیا می تواند مقاومت نمایند.

میراث طبیعی

بخش مهمی از میراث جوامع که دربرگیرنده حومه شهر، محیط زیست طبیعی از جمله گیاهان و جانوران به عنوان تنوع زیستی و عناصر زمین شناسی (از قبیل کانی شناسی، ژئومورفولوژی، فسیل شناسی و…) به عنوان تنوع زمین را میگویند. این گونه از مناطق میراثی، با جذب گردشگران خارجی و داخلی، اغلب به عنوان بخش مهمی از صنعت گردشگری یک کشور ایفای نقش می نمایند.

جنبه های حفظ میراث طبیعی عبارتند از:

1-چشم انداز فرهنگی:

میراث فرهنگی هم چنین ممکن است به چشم اندازهای فرهنگی گفته گردد. میراث های طبیعی که دربرگیرندهٔ اموال فرهنگی از قبیل بناهای باستانی نیز باشند.

یکی دیگر از وجوه بسیار مهم میراث، یعنی ارتباط میان میراث و جامعه، امروز صندلی ویژه ای یافته است. به این ترتیب که میراث فرهنگی اعم از انواع مادی و غیر مادی آن بایستی در ارتباط با ارزش های فرهنگی جامعه تولیدنماینده آن، مطالعه و آنالیز گردد.

2-جنبش میراث دنیای:

ثبت دنیای آثار نتیجه نگرانی دنیای از حفاظت میراث فرهنگی و طبیعی بود که در کنفرانس یونسکو در سال 1972 به تصویب رسید. بناهای یادبود، گروه هایی از بناها و مانند آن باید دارای ارزش دنیای زیادی از نظر تاریخ، هنر یا علم باشند تا صلاحیت قرار دریافت در طبقه بندی دنیای را به دست آورند.

به عنوان مثال، میراث فرهنگی زیر آب توسط کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب یونسکو محافظت می گردد. این قرارداد یک سند قانونی است که یاری به کشورهای عضو برای بهبود حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب است.

میراث دنیای یونسکو

یونسکو شروع به معین شاهکارهای میراث شفاهی و ناملموس بشریت نموده است. میراث دنیای یونسکو به مجموعه مکان های فرهنگی یا طبیعی ثبت شده در سازمان دنیای یونسکو مانند جنگل، کوه، آبگیر، صحرا، بقعه، ساختمان، مجموعه یا شهر گفته می گردد که بصورت فهرستی توسط کمیته میراث دنیای یونسکو همه ساله برگزیده شده اند.

سایت هایی که در این فهرست قرار می گیرند بر اساس کنوانسیون حفاظت از میراث دنیای فرهنگی و طبیعی متعلق به تمام انسان های زمین، فارغ از نژاد، مذهب وملیت خاص، محسوب می شوند و دولت ها موظف به حفظ و نگهداری این آثار هستند.

بر پایه این کنوانسیون کشورهای عضو یونسکو، می توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به عنوان میراث دنیای نمایند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود.

این کنوانسیون از یک دیباچه و 38 ماده در هشت فصل تشکیل شده است.

کمیته میراث دنیای یونسکو

میراث دنیای بین المللی، توسط کمیته میراث دنیای سازمان یونسکو که ترکیبی از 21 کشور عضو می باشد که توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد، هر چهار سال یکبار معین می شوند.

آثار حفاظت شده:

بر اساس اعلام سال 1392، 962 اثر در فهرست میراث دنیای یونسکو، در این سازمان ثبت شده اند، که 745 اثر، جز آثار فرهنگی، 188 اثر، جز آثار طبیعی و 29 اثر دیگر، ترکیبی هستند.

فرایند نامزد شدن برای ثبت در فهرست میراث دنیای یونسکو

ابتدا کشور متقاضی بایستی فهرستی از مکان های مهم طبیعی و فرهنگی خود تهیه کند که این فهرست، تحت عنوان فهرست احتمالی نامیده می گردد. در صورتی که مکانی در این فهرست نباشد نمی تواند بعداً نیز برای ثبت در فهرست میراث دنیای نامزد گردد. در مرحله بعد آن کشور می تواند مکان مورد نظر را از فهرست احتمالی در پرونده نامزدی قرار دهد. پرونده نامزدی توسط شورای بین المللی ابنیه و محوطه ها و اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت ارزیابی می گردد. نتایج به دست آمده از این ارزیابی به کمیته میراث دنیای یونسکو تحویل می گردد. این کمیته سالانه یک بار برای آنالیز امکان پذیرش مکان های نامزد شده تشکیل می گردد که گاهی اوقات تصمیمات نهایی را جهت کسب اطلاعات بیشتر به تعویق می اندازند یا به کشور درخواست دهنده ارجاع می دهند. ده معیار برای پذیرش یک مکان به عنوان میراث دنیای یونسکو وجود دارد که مکان مورد نظر بایستی حداقل یکی از آن ها را دارا باشد.

معیارها: هر مکان دست کم باید یکی از معیارهای (معیارهای طبیعی معیارهای فرهنگی) را برای ثبت در میراث دنیای دارا باشد.

معیارهای فرهنگی

*نشان دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی باشد.

*نشان دهنده تبادل ارزش های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه ریزی شهری یا طراحی چشم انداز باشد.

*گواهی بی همتا یا دست کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته باشد.

* نمونه ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد.

* نمونه برجسته ای از تعامل بین انسان و محیط زیست یا نماینده یک فرهنگ باشد.

*به طور مستقیم یا ملموس مرتبط با رویدادها یا سنت های زندگی، افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی دارای اهمیت عالی دنیای باشد.

معیارهای طبیعی

*پدیده بی نظیر طبیعی با زمینه های استثنایی و زیباشناسی باشد.

*نمونه برجسته از مراحل و تغییرات تاریخ زمین شناسی باشد.

*نمونه برجسته از فرایندهای زیست محیطی و بیولوژیکی در تکامل و توسعه زمینی، اکوسیستم های ساحلی و

دریایی و جوامع از گیاهان و حیوان ها باشد.

*شامل زیستگاه های طبیعی مهم از نظر تنوع زیستی و حاوی گونه های در خطر باشد.

* مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی, صنایع دستی و گردشگری استان گلستان