نخستین دانشسرای رشت ؛ از تحمل چکمه قزاقان روس تا مرگی که نزدیک است ، تصاویر آنچه از بنای قاجاری رشت به جای مانده است - مجله مدیریت ناب

خبرنگاران: ساغری سازان قدیمی ترین محله شهر رشت است. این محله که از گذر بادی الله در خیابان مطهری شروع شده و به میدان پل عراق ختم می شود از ترکیب ساغری به معنای کفش و سازان تشکیل شده است این محله در دوران گذشته راسته کفاشان بوده است. ساغری در لغت به معنای نوعی چرم دباغی شده است که در آن زمان طلاب و روحانیان از آن استفاده می کردند.

علت این که این محله را اولین محله شهر رشت می نامند این است که افراد سرشناس و با نفوذ زیادی در این محل زندگی می کردند و دارای حمام های بسیار و بازار بوده است. چندین گذر معروف در این محله واقع شده است که از آن جمله می توان سنگ پل و دانشسرا را نام برد.

مساجد معروف این محله قدیمی رشت عبارتند از مسجد حاج سمیع که متشکل از 10 فیل پا با سقفی سنتی و سفال چین شده است، مسجد گلدسته که در قدیم گلدسته ای داشت که از آنجا می شد تمام رشت را دید و مسجد آقا سید عباس که مدفن 2 تن از نوادگان امامان در آنجا واقع شده است.

عمارت دو طبقه قاجاری با آجر چینی های تزیینی، در و پنجره های بزرگ چوبی و دستگیره های برنجی در انتهای محله قدیمی ساغری سازان، نخستین دانشسرای رشت (مدرسه رشیدی) است که روزگاری وظیفه تربیت آموزگاران را برعهده داشته است.

علاوه بر دیوارها و سقف های نم دیده و پنجره های شکسته، از حوض باشکوه وسط حیاط دانشسرا هم خبری نیست، ابراهیم صیاد که خود و پدرش در اینجا تحصیل کرده اند چندی پیش درباره این حوض گفته است: حوض عمارت، کاشیکاری های نفیسی داشت و منقش به شاهان قاجار بود. اما بعدها حوض را پر کردند. دهه 40 دانش آموزان خاطی را جلوی حوض چوب و فلک می کردند. این ساختمان در ابتدا به عنوان دبستان ساخته و بعدها دانشسرا شد. بعد از انقلاب هم دوباره بنا به عنوان مدرسه تغییرکاربری یافت و تا پنجم ابتدایی کلاس داشت تا اینکه در دهه 70 به دلیل فرسوده شدن بنا آموزش و پرورش اینجا را تخلیه کرد. بعد از آن مالکین اصلی بنا یعنی ورثه مرحوم جفرودی با پیگیری های قانونی ملک خود را از آموزش و پرورش پس گرفتند.

ابراهیم صیاد به نقل از پدرش نیز گفته است: در انتهای حیاط دانشسرا 3 قبر مربوط به لهستانی ها وجود دارد که البته به دلیل رشد گیاهان خودرو نشانی از آنها دیده نمی شود.

اطلاعات کمی از این بنا ذیل مدرسه رشیدی در کتاب تاریخچه آموزش و پرورش گیلان آمده است: این مدرسه به کوشش میرزا حسن خان ناصر که بانی و گرداننده اصلی مدرسه رشیدیه بود در سال 1326 هجری قمری در محل سابق مدرسه وطن تاسیس شد.

روس ها در سال 1328 بر گیلان تسلط داشتند و در همین زمان قزاقان روسیه به دستور نکراسف کنسول روسیه تزاری این مدرسه را اشغال کردند. حضور روس ها این مدرسه را به مخروبه ای تبدیل کرد اما کمی بعد سیدحسن خان عدالت رئیس معارف رشت با کمک های مردم و خساراتی که از کنسول روس دریافت کرد توانست این مدرسه را تعمیر و محل آن را برای استفاده مدرسه آماده کند.

بنای تاریخی و قاجاری دانشسرای رشت که 11 سال پیش در 2 مرداد 1387 با شمارهٔ ثبت 23046 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید این روزها چون سالیان گذشته مورد بی توجهی و بی مهری واقع شده است و مرگ تدریجی اش را نظاره می کند. هر چند این بنای تاریخی رشت ثبت ملی شده اما بارها شاهد تخریب های خودجوش بناهای تاریخی و ثبت ملی کشورمان بوده ایم تا تبدیل به یک مال یا مجتمع تجاری لوکس شوند.

معاون میراث فرهنگی گیلان نیز در این زمینه گفته است: سازمان میراث فرهنگی به دنبال اعتبارات جهت بازسازی و مرمت این بنا است ولی به دلیل اینکه مطمئن نیستیم ملک برای آموزش و پرورش است یا صاحب شخصی هنوز نتوانسته ایم اقدام خاصی انجام دهیم! امیدواریم بتوانیم این مدرسه را به موزه تاریخ علم، دانش و فرهنگ رشت تبدیل کنیم.

آنچه برجای مانده از دانشسرای عالی رشت (مدرسه رشیدی) را می توانید در تصاویر زیر ببینید. این بنای قاجاری به علت عدم رسیدگی مالکان بنا و برداشته شدن قسمتی از سقف توسط شهرداری به بهانه ایمن سازی معابر و سلامت شهروندان در حال نابودی است.

اگر رشت نرفته اید یا به محله ساغریسازان سرنزده اید چند دقیقه ای از فیلم در دنیای تو ساعت چند است؟ (صفی یزدانیان 1393) را ببینید. محله ساغری سازان رشت بخشی از لوکیشن این فیلم است.