دیروزِ دانش منتشر شد، از کتاب در فرهنگ ایران تا رَبع رشیدی - مجله مدیریت ناب

دکتر حداد عادل در پیش گفتاری که بر این اثر نوشته است، آن را حاصل یک بازه زمانی دانسته و آورده است: قدیم ترین مقاله نجوم در فلسفه ارسطو است که آن را در سال 1350 یعنی در دوران اشتغال به تحصیل در دوره کارشناسی ارشد نوشته ام و تازه تر از همه مقاله نسبتاً مفصل انگیزه های دینی مسلمانان در آموختن علوم اوایل است که در سال 1399 تألیف شده است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی موضوعات کتاب دیروزِ دانش را مباحثی شامل کلیات تاریخ علم و تاریخ علم به طور کلی و تاریخ علوم یونانی از قبیل طب و نجوم و نیز علم در دوره اسلامی و در ایران و نجوم کوپرنیکی عنوان نموده است.

در این اثر مقاله های مفصل معرفی اجمالی چهره های مؤثر در تاریخ علم در ایران معاصر و انگیزه های دینی مسلمانان در آموختن علوم اوایل - که اختصاصاً برای درج در این کتاب تألیف شده اند - و نیز مقاله های کتاب در فرهنگ ایران، علم در ایران، و رَبع رشیدی - که قبلاً به نگارش درآمده بوده، ولی منتشر نشده اند- برای نخستین بار منتشر می شوند.

حداد عادل در ادامه پیش گفتار کتاب ها و مقالات علمی را به سه بخش تقسیم نموده است. بخش نخست را آثار تخصصی و فنی تاریخی علم می داند و بخش دوم را آثاری ارزیابی می نماید که برای مردم باسواد جامعه تألیف شده است. بخش سوم آثاری را در بردارد که بینابین گروه اول و دوم است. یا این دسته بندی مجموعه مقالات این کتاب از گروه سوم است.

رئیس بنیاد دایرهالمعارف اسلامی خود را نه متخصص علم بلکه علاقه مند به تاریخ علم می داند و می نویسد: او (حداد عادل) در این حوزه از دانش، در مقایسه با متخصصان حرفه ای، آماتور است و اینک می خواهد در این مقدمه با ذکر خاطراتی از یک دوران شصت و پنج ساله، یعنی از نخستین سالی که قدم به دبیرستان نهاده، مروری بر تعلق خاطر خود به تاریخ علم داشته باشد.

حداد عادل در کتاب دیروز دانش ابتدا به معرفی اجمالی چهره های مؤثر در تاریخ علم در ایران معاصر پرداخته و سپس با طرح سؤالی با عنوان فایده تاریخ علم چیست؟ در صدد پاسخگویی به آن برآمده است. علم در ایران و آشنایی ایرانیان با علوم تازه دیگر بخش های این اثر است.

خوانندگان در ادامه مطالعه این کتاب مقاله کتاب در فرهنگ ایران را از نظر می گذرانند. وی در این مقاله کتاب را مولود فرهنگ در ایران می داند و هم مولّد آن و هم برترین مجرای انتقال آن. کتاب آیینه علم و اخلاق و هنر و دین هر جامعه است؛ آینه ای که در آن وضع زندگی مرم در طول تاریخ و در گستره جغرافیا معین می گردد. بر این اساس می توان گفت ارزیابی فرهنگ ایران هم به وسیله کتاب کاری منطقی است.

دفاع از طب سنتی، رصدخانه مراغه، رَبع رشیدی و بعلاوه انگیزه های دینی مسلمانان در آموختن علوم اوایل دیگر مقاله های این کتاب است.

حداد عادل در ادامه تدوین این کتاب نجوم در فلسفه ارسطو، بحثی کوتاه درباره مبانی فلسفی آرای کوپرنیک و کپلر در نجوم تازه و نیز قطب الدین شیرازی در کنار مقاله جایگاه ابوالقاسم قربانی در تاریخ نگاری علم در ایران و در شرق هم خبری هست را برای خوانندگان مهیا نموده است.

انتشارات هرمس کتاب دیروزِ دانش را به بهای 188 هزار تومان منتشر و راهی بازار کتاب نموده است.