تاجیک: اصلاح طلبان حتی اگر در انتخابات پیروز شوند استعداد بیشتری از دولت روحانی نخواهند داشت - مجله مدیریت ناب

به گزارش گروه سیاسی خبرنگاران، محمدرضا تاجیک طی یادداشتی با عنوان کنشگری در شرایط تحلیل رفتگی به آخرین شرایط و شرایط جریان اصلاحات پرداخته است؛ و در این یادداشت با تحلیل گزینه های پیش روی اصلاح طللبان برای انتخابات آینده، اینگونه نتیجه گیری می کند که حتی اگر اصلاح طلبان در تسابق های بزرگ پیشاروی (مجلس و ریاست جمهوری و...) پیروز هم بشوند، از امکان و استعدادی بیش از دولت کنونی برای بهبود امور (داخلی و خارجی) برخوردار نیستند؛ لذا شایسته آن است که عِرض خود نبرند و زحمت مردمان ندارند و عاقلانه چندی از دیار قدرت رخت بربندند. اگرچه به تولد و تحقق چنین اراده معطوف به ناقدرتی کاملا تردید دارم و می توانم از هم اکنون تصویری از اصلاح طلبانی که هم کت بر تن دارند و هم زیرشلواری ترسیم کنم که توامان نقشِ حضور و ناحضور، در قدرت و بر قدرت، مشارکت و عدم مشارکت را بازی می کنند.

متن این یادداشت به توضیح زیر است:

محمدرضا تاجیک

1- شرایط اکنون اصلاح طلبان شرایط تحلیل رفتگی توام با شرایط فقدان تصمیم و تدبیر است. دلوز در متنی کوتاه با عنوان تحلیل رفته توضیح می دهد که چطور تحلیل رفتگی به نحوی بنیادین چیزی متفاوت از خستگی است. دلوز با ارجاع به شخصیت هایی در آثار ساموئل بکت، استدلال می کند که تحلیل رفتگی به زوال امکان ها ارجاع دارد و وقتی رخ می دهد که تمامِ امکان ها در شرایطِ به خصوصی بسته می شود. ولی برای چنین شرایطی نباید سوگواری کرد. تحلیل رفتگی وضعی است که برای خلقِ سوژه ای جدید ضروری است.

2- جریان اصلاح طلبی- به مثابه کنشگری در شرایط تحلیل رفتگی- امروز توامان در تقاطع دو چهارراه ایستاده است: برونی و درونی. در سطح و ساحت برونی، در شرایط ناظر بر انتخابات...

٭ نخست، به پیروی از بدیو بر آن شوند که باید از انتخابات ناامید شوند، زیرا تا وقتی بحران به وجود نیاید رای مردم به مشروعیت واپس گرایان می انجامد. بدیو می گوید: در سال 1850 ناپلئون سوم متوجه شد که حق همگانی رای آن لولو خورخوره ای نیست که بورژوازی خوش فکر گمانش را می برد، بلکه موهبتی واقعی است، موهبتی غیرمنتظره و ارزشمند که مشروعیت بخش نیرو های ارتجاعی بود. در جامعه امروز ما نیز، برخی اصلاح طلبان با این تحلیل بر آن شده اند که باید نسبت به رای گیری ها بی تفاوت شد و از ورود به بازی این توهم دموکراتیک پرهیز کرد. این رویکرد قادر نخواهد بود که سوژه جمعی پیشارخداد و پسارخداد خود را خلق کند؛ به بیان دیگر نه می تواند در میان اصلاح طلبان رسمی نوعی اجماع نظری و عملی پیرامون این تحلیل و تجویز ایجاد کند و نه در تبدیل این رخداد به حقیقت و تولید وفاداری بدان توفیقی خواهد داشت. افزون بر این، انتخاب این گزینه اصلاح طلبان را به جهانی پرتاب خواهد کرد که برای زیست و فعالیت در آن تمهید و تدبیر نکرده اند. کاملا قابل پیش بینی است که در فردای چنین پرتاب شدگی ای، بسیاری از حاملان و عاملان این رویکرد دچار نوستالژی شده و ملتمسانه و پوزش طلبانه بازگشت به گذشته را طلب و آرزو می کنند و شاهد نوعی عبور درون جریانی و نوعی جنگ اصلاح طلب علیه اصلاح طلب خواهند بود. این اقدام همچنین می تواند پروژه انحلال مردم - که سناریوی آن چندی است روی میز برخی اصولگرایان است- را وارد مرحله اجرایی کند.

٭ دو دیگر، گزینه حذف ادغامی یا ادغام حذفی است. این گزینه، همان گزینه مشارکتِ غیرمشروط یا مشارکت در/با هر شرایط و شرایط است. این گزینه انتخاب آن عده از اصلاح طلبانی است که با بهره ای آزادانه از مولانا، حاضرند در شکم قدرت بزیند و از سوراخ آن به جهان بنگرند، اما در/با قدرت باشند. تردیدی نیست که تحقق این گزینه، جز از رهگذر هزینه کردن تمام سرمایه اجتماعی، انسانی، نمادین، تاریخی و گفتمانی جریان اصلاح طلبی ممکن نمی شود؛ به بیان دیگر، با هر گام در این راستا پیش نهادن، دو گام از جریان اصلاح طلبی به پس نهاده می شود، انتها این راه جز به انتها جریان اصلاح طلبی ختم نخواهد شد.

٭ سه دیگر، گزینه مشارکت مشروط است. این گزینه در خود سه است: نخست، گزینه شروط حداکثری- براساس استراتژی واقع بین باش همه چیز را بخواه- که در واقع، صورت دیگر گزینه تحریم انتخابات است. دو دیگر، شروط ناظر بر جریان اصلاح طلبی (مثلا مشروط کردن مشارکت در انتخابات به تایید صلاحیت این و آن شخصیت اصلاح طلب و...). سه دیگر، شروط ناظر بر جامعه و مردم. اگرچه به نظر می رسد جریان رسمی اصلاح طلبی بساط بازی انتخاباتی خود را در زمین این گزینه پهن کرده است، اما تا به امروز در این بازی، میان آنان نه اجماع و نه انتخابی حاصل نشده است.

٭ چهار دیگر، گزینه غایبِ حاضر/ حاضرِ غایب است؛ به بیان دیگر، این گزینه ناظر بر حضور در انتخابات نه برای پیروزی که برای شکست و واگذاری قدرت و جست وجوی قدرت و پیروزی در جایی در فاصله با سیاست و قدرت مرسوم و مسلط است.

3- در آن چهارراه درونی:

٭ نخستین راه، راه گسست رادیکال یا عبور رادیکال از جریان/گفتمان اصلاح طلبی و لوگوس و اتوس مدنی آن است.

٭ دو دیگر، راه پیوست رادیکال و کلبی مشربانه یا ارتدوکس مشربانه- در پستو های خودِ اکنون و اکنونِ خود خزیدن و در غار آن پنهان شدن- است.

٭ سه دیگر، راه گشت انتقادی (تغییر انتخابی و امتناع و تخطی و عبور از آنچه اکنون هستند) است.

٭ چهار دیگر، راه بازگشت انتقادی (بازگشت واساختی به اصل خویش: اصلی همواره در شدن و صیرورت) است.

4- در این شرایط، شاید ثواب و صواب اصلاح طلبان در ترکیبی آگاهانه و عامدانه میان گزینه چهارم بیرونی و گزینه سوم و چهارم درونی، نهفته باشد. جریانِ بدون جریانِ اصلاح طلبی واقعا موجود نیازمند یک تعطیلات تاریخی است. باید عزم رفتن کند و از سرزمین قدرت به در آید و ببیند که آسمان آیا همه جا همین رنگ است و آیا اصلاح طلبی همه جا به همین رنگ است؟ حکایت اصلاح طلبی در قدرت همچون حکایت آن قورباغه چینی است که تا وقتی در قعر چاه است، نه تصویری از چاه دارد و نه تصویری از بیرونِ چاه. جریان اصلاح طلبی نیز تا زمانی که در قعر چاه قدرت گرفتار است، نه تصویری واقعی از جامعه دارد و نه تصویری حقیقی از خود. تنها در جایی در فاصله با قدرت است که جریان اصلاح طلبی می تواند طرحی نو دراندازد و از رهگذر واسازی و بازسازی خود، کماکان خود را به مثابه برترین و کارآمدترین و استعاری ترین بازی در شهر مطرح کند.

شاید زمان آن فرارسیده که اصلاح طلبان نقش و نقاشی خود را نه در قابِ قدرت و سیاست که در قابِ اجتماع و فرهنگ و هنر قرار دهند و زنگار از رخسار برگیرند و آینه نقد خود را غماض کنند. به عنوان آخرین کلام و از یک نقطه نظر استراتژیک بگویم که حتی اگر اصلاح طلبان در تسابق های بزرگ پیشاروی (مجلس و ریاست جمهوری و...) پیروز هم بشوند، از امکان و استعدادی بیش از دولت کنونی برای بهبود امور (داخلی و خارجی) برخوردار نیستند؛ لذا شایسته آن است که عِرض خود نبرند و زحمت مردمان ندارند و عاقلانه چندی از دیار قدرت رخت بربندند. اگرچه به تولد و تحقق چنین اراده معطوف به ناقدرتی کاملا تردید دارم و می توانم از هم اکنون تصویری از اصلاح طلبانی که هم کت بر تن دارند و هم زیرشلواری ترسیم کنم که توامان نقشِ حضور و ناحضور، در قدرت و بر قدرت، مشارکت و عدم مشارکت را بازی می کنند و تا فردای انتخابات هنوز تصمیم نگرفته اند (به اجماع نرسیده اند) که چه باید/ نباید کرد.